سیستم‌های پیچیده – چهل – مقیاس

قبلن در مورد مقیاس (scale) در سیستم‌های پیچیده نوشته بودم. یک مورد که تازگی در کتاب Fragile Dominion نوشته‌ی «سایمون لوین» دیدم، به این مضمون بود (مقداری هم برداشت‌های خودم را وارد کرده‌ام):

اکولوژی‌ها در مقیاس‌های زمانی (time-scale) به نسبت کوچک‌تری عمل می‌کنند. مثلن روزانه یا سالانه؛ برای نمونه جمعیت یک گونه‌ی جانوری با مقیاس چند سال و یا چند دهه کم و زیاد می‌شود. اما تکامل در مقیاس زمانی به نسبت بزرگ‌تری عمل می‌کند، مثلن هزاران و یا میلیون‌ها سال؛ برای نمونه، زمانی که برای تکامل انسان‌ها مورد نیاز بوده، قابل مقایسه با زمان لازم برای تولید مثل انسان نبوده. در نتیجه دو دینامیک با دو مقیاس زمانی متفاوت داریم که هر دو در کنار هم عمل می‌کنند. یکی به سرعت تغییر می‌کند (fast dynamics) و دیگری به آرامی (slow dynamics). شاید بتوان دینامیک کند را به نوعی تطبیق (adaptation) نامید (توضیح این که همین تطبیق، موضوع فعلی مورد علاقه‌ی خود من در تحقیق هست که شاید بعدتر در این مورد بیش‌تر نوشتم).

اما مرز بین دینامیک‌های سریع و کند همیشه هم واضح نیستند. برای مثال، گاهی تکامل در مقیاس‌های زمانی بسیار کوچک‌تری عمل می‌کند. مثلن بعضی باکتری‌ها در زمان به نسبت خیلی کوتاهی در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شدند (مثلن چند دهه؟)؛ همین‌طور حشرات نسبت به سم‌ها و حشره‌کش‌ها ایمنی کسب کردند و آفت‌های گیاهان کشاورزی هم در برابر سم‌ها و آفت‌کش‌ها مقاومت پیدا کردند.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *